a:
Bu harf kısa, az ya da çok gergin, yuvarlanmamış, açık merkezi
bir sesi işaret eder. Vurgulu ya da vurgusuz olabilir. Ama vurgulu
olduğunda bile İngilizcedeki normal vurgulu a’dan daha
kısa olacaktır. Belirli koşullar altında (burada bazı istisnalar
olduğu halde bilhassa açık hecelerde) bu harf, uzun bir sesliyi
belirtmek için kullanılır. Belirli koşul ile kastedilen, böyle
bir sesli harfin uzatma işaretine sahip olduğu durumlardır ve bu
durumda tam olarak ą̃ gibi seslendirilmiş olacaktır. Bu
konu Uzun Sesliler kesitinde daha ayrıntılı işlenecektir.
Örnekler
(Kısa a): kadà:
ne zaman, àš:
ben, Amèrika:
Amerika, màno:
benim.
Örnekler
(Uzun a): nãmas:
ev, gãlas:
son.
e:
Bu harf kısa, vurgulu ya da vurgusuz, pek gergin olmayan ama gergine
yakın bir sesliyi ifade eder (çok yakın olmamakla birlikte ė
gibidir, aşağıda görebilirsiniz). Bu ses Türkçedeki e’ye
benzerdir. Belirli koşullar altında (burada bazı istisnalar olduğu
halde bilhassa açık hecelerde) bu harf, uzun bir sesliyi belirtmek
için kullanılır. Belirli koşul ile kastedilen, böyle bir sesli
harfin uzatma işaretine sahip olduğu durumlardır ve bu durumda tam
olarak ę̃ gibi seslendirilmiş olacaktır. Bu konu Ab.
Uzun Sesliler kesitinde daha ayrıntılı işlenecektir.
Örnekler
(Kısa e): kepì:
sen fırında pişirirsin, nešì:
sen taşırsın, nè:
hayır, namè:
evin içinde.
Örnekler
(Uzun e): kẽlias:
cadde, lẽdas:
buz.
i:
Bu harf, kısa, yakın, ileri yuvarlanmamış bir sesliyi ifade eder
(ama y gibi yakın değildir, aşağıya bakınız), nispeten
daha çok Türkçe kedi’deki gibi yakındır.
Vurgulu ya da vurgusuz olabilir.
Örnekler: tikraĩ:
elbette, muhakkak, tikì:
sen inanırsın, tìki:
o inanır, tìk:
sadece.
o:
Bu harf, Türkçe bot kelimesindeki gibi
biraz yakın, kısa ve daha yuvarlak bir sesliyi ifade eder ve
sonunda İngilizce offglide’ı
olmaz. Vurgulu ya da vurgusuz olabilir. Uzun sesli olarak
kullanılışını görmek için Ab. Uzun Sesliler bölümüne
bakınız.
Örnekler: poètika:
şiirsel, şairane, polìtika:
politika, siyaset, òpera:
opera, tòrtas:
katlı kek, chòras:
koro.
u:
Bu harf, aşağı yukarı şiddetli, Türkçe kurt’taki
gibi bir sesliyi ifade eder. Vurgulu ya da vurgusuz olabilir.
Örnekler: pupà:
bakla, turì:
sen sahipsin, turìstas:
turist, tù:
sen, sù:
birlikte, mùdu:
biz ikimiz.
